پاتولوژی

آسیب‌شناسی یا پاتولوژی به انگلیسی: Pathology  شاخه‌ای از علوم پزشکی است که در خصوص تأثیر بیماریها و آسیب‌ها در سطح بافتی و سلولی و مولکولی بحث می‌کند و شامل مطالعه فرایند بیماری در یک اندام یا تمامی بدن برای شناخت ماهیت و علت‌های آن است. آسیب‌شناسی به دو شاخه اصلی آسیب‌شناسی تشریحی و آسیب‌شناسی بالینی تقسیم می‌شود.
آسیب‌شناسی بالینی یکی از تخصص‌های پزشکی است که به امر تشخیص بیماری‌ها بر پایه مطالعه و بررسی مایعات و سایر نمونه‌های اخذ شده از بدن مانند ادرار، خون، مدفوع و … می‌پردازد و به زیرشاخه‌های بیوشیمی  بالینی، میکروب‌شناسی بالینی میکروبیولوژی پزشکی، خون‌شناسی بالینی، آسیب‌شناسی مولکولی و ژنتیک بالینی  و ایمنی‌شناسی بالینی تقسیم می‌شود.
آسیب‌شناسی تشریحی به مطالعه میکروسکوپی و بررسی ظاهری نمونه‌های بافتی که توسط خود پاتولوژیست یا توسط سایر پزشکان از بدن انسان برداشته می‌شود می‌پردازد.

آزمایشات پاتولوژی چه هستند؟

آزمایشات پاتولوژی به هر آزمایشی که به بررسی اختلال عملکرد بدن بپردازد آزمایش پاتولوژی گفته می شود. همه آزمایش ها در آزمایشگاهی که تحت نظارت یک پزشک پاتولوژیست است انجام می شود.
آزمایشات از آزمایش معمول خون گرفته تا نمونه برداری از بافت های سرطانی (بیوپسی ها) و مشاهده نمونه ها در زیر میکروسکوپ توسط پاتولوژیست را شامل می شوند. تشخیص بیشتر سرطان ها و بیماری ها با مشاهده سلول های نمونه برداری از بافت درگیر در زیر میکروسکوپ انجام می شود.

تفاوت پاتولوژی و هیستولوژی چیست ؟

هیستولوژی یا بافت‌شناسی علمی است که میکروساختارهای سلولی غشای پلاسمایی، هسته،شبکه اندوپلاسمی،میتوکندری،دستگاه گلژی، پراکسی‌زوم،وزیکول‌ها،لیزوزوموسانتریول، )شیوه ارتباط سلول‌های یک بافت و شیوه ارتباط بافت‌های یک دستگاه (سیستم گردش خون،تنفس، تشکیل وتخلیه ادرار، تولید مثل مردان، تولید مثل زنان، گوارش، غدد اندوکرین، لنفاوی، ایمنی، پوست، حواس ویژه و عصبی را بررسی می‌کند. هیستولوژی و پاتولوژی از روش‌های مشابهی برای مطالعه بافت بهره می‌برند و تنها تفاوت آن‌ها در نوع نمونه بافتی است. در هیستولوژی بافت سالم و در پاتولوژی تغییرات بافتی (بافت آسیب‌دیده) بررسی می‌شود. پاتولوژی ۴ جنبه مهم از یک بیماری را بررسی می‌کند که عبارتند از: ‏۱. اتیولوژی (علت شناسی) ‏۲. پاتوژنز (مکانیسم ایجاد) ‏۳. مرفولوژی (ریخت شناسی) ۴. اهمیت بالینی

آزمایش آسیب‌شناسی (پاتولوژی) چگونه انجام می‌شود ؟

درباره اینکه پاتولوژی یا آسیب‌شناسی چگونه انجام می‌شود باید گفت آزمایشات پاتولوژی طیف گسترده‌ای دارد و دارای مراحل متفاوتی است. مثلا در خصوص نمونه‌های بافتی گرفته شده از بدن، پزشک پاتولوژیست به ترتیب کارهای زیر را انجام می‌دهد؛ 1.      برای آزمایش بخش مورد نظر را از نمونه‌ی گرفته شده به پرسنل فنی می‌دهد تا بلوک‌گیری برای آن انجام شود.
2.  سپس نیاز است تا از بلوک تهیه شده برش‌هایی تهیه شود تا رنگ آمیزی اختصاصی صورت گیرد.
3. بافتی که برای برش‌های میکروسکوپی پردازش می‌شود باید تثبیت شود، آب‌گیری شود و سپس ماده‌ای تزریق شود که بافت را جامد می‌کند، بنابراین بخش‌های بسیار نازکی از آن برش داده می‌شود تا زیر میکروسکوپ بررسی شوند.
4.نمونه‌های بافتی که برای بررسی میکروسکوپی لازم هستند ابتدا باید فیکس شوند. این بدان معنی است که تمام مواد شیمیایی سلولی که باعث تجزیه یا تحلیل بافت می‌شوند با فیکس شدن بافت متوقف می‌گردند. رایج‌ترین راه برای تثبیت بافت، قرار‌دادن آن در محلول شیمیایی به نام فرمالدئید است. هنگامی که فرمالدئید بافت را ثابت کرد، آب توسط مواد شیمیایی مانند الکل از بافت خارج می‌شود.
5.  پس از حذف آب، به بافت مورد نظر پارافین یا پلاستیک تزریق می‌شود تا به اندازه کافی سفت شود تا بتوان برش‌های بسیار نازک را از آن تهیه کرد و لام‌های میکروسکوپی آماده نمود.
6. از برش‌های بلوک پارافینه برای دیگر تست‌های مولکولی بیمار استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد تشخیص بیماری یا استیج بیماری با انجام همزمان چندین تست صورت می‌گیرد.
انواع آسیب‌شناسی(پاتولوژی) چیست ؟
پاتولوژی یا آسیب‌شناسی را می‌توان به انواع عمومی، آناتومی یا تشریحی، بالینی، مولکولی، خون‌شناسی و میکروبیولوژی تقسیم کرد. متخصصان تمام این رشته‌ها نمونه‌های بافتی آسیب‌دیده یا مشکوک به آسیب را با روش‌های تقریبا مشابه بررسی می‌کنند.
اما سه گروه اصلی پاتولوژی عبارتند از:
• آسیب‌شناسی تشریحی
• آسیب‌شناسی بالینی
• آسیب‌شناسی مولکولی

لیست آزمایشات آسیب‌شناسی(پاتولوژی) چیست ؟

آزمایشات پاتولوژی به دو بخش بررسی مایعات بدن و بافت‌ها (نرم و سخت) تقسیم می‌شود که روش آماده‌سازی نمونه و بررسی متفاوتی دارد. آنالیز خون، ادرار، مایع مغزی نخاعی و مایع آمونیتیک جنین ازجمله آزمایش‌های پاتولوژی بالینی هستند.

آزمایش خون پاتولوژی

در آزمایش خون پاتولوژی، خون را که بافت مایع بدن است و وظیفه حمل موادغذایی (گلوکز، کلسترول، اسیدهای چرب و آمینواسیدها)، فاکتورهای تنظیمی (هورمون‌ها و پروتئین‌های انعقادی) و گازهای تنفسی (اکسیژن و دی‌اکسید کربن) را بر عهده دارد. این بافت بستری برای انتقال سلول‌های ایمنی به بافت‌های آسیب‌دیده است و الکترولیت‌های آن در تنظیم فشار اسمزی بدن نقش دارند. به همین دلیل در آزمایش بررسی غلظت تعداد سلول‌ها، نسبت سلول‌ها به مایع پلاسما، آنزیم‌ها و مولکول‌های متابولیک این بافت اطلاعات زیادی در مورد وضعیت سلامت بیمار در اختیار پزشکان قرار می‌دهد.

آزمایش ادرار

ادرار ترکیبی از آب، الکترولیت‌ها و متابولیت‌های محلول است. بررسی ویژگی‌های ظاهری این مایع (رنگ، بو و اسمولاریتی) و تغییر ترکیب آن در به تشخیص بیماری‌های کلیه، کبد، مثانه و مجاری ادراری کمک می‌کند.

آزمایش مایع مغزی نخاعی

مایع مغزی-نخاعی (CSF) مایعی شفاف است که در اطراف مغز و نخاع قرار دارد. وظیفه این مایع محافظت از مغز و نخاع، تامین مواد غذایی و انتقال گازهای تنفسی است. آزمایش مایع مغزی-نخاعی به تشخیص عفونت‌های دستگاه عصبی (مننژیت)، تومورهای سیستم عصبی مرکزی یا متاستاز، بیماری‌های خودایمنی سیستم عصبی مرکزی و بیماری‌های تحلیل مغز (آلزایمر) کمک می‌کند.

آزمایش مایع آمونیتیک

آزمایش مایع آمونیتیک (Amniocentesis) یکی از آزمایش‌های زمان بارداری است که به‌وسیله آن می‌توان اختلال‌های ژنتیکی و عفونت احتمالی جنین را تشخیص داد. به علاوه از این روش برای بررسی تکامل ریه قبل از تولد استفاده می‌شود. این آزمایش پاتولوژی در آزمایشگاه‌های ژنتیک و توسط متخصصان این رشته انجام می‌شود. در این آزمایش سوزن باریک و بلندی وارد ناحیه شکمی می‌شود و با عبور از غشای آمونیون بخشی از مایع اطراف جنین را خارج می‌کند. از سلول‌های جنینی موجود در این مایع برای بررسی ژن‌های جنین کروموزوم های  جنین و تشکیل کاریوتایپ بهره برده می‌شود.

پاتولوژی سرطان چیست ؟

نئوپلازیا یا سرطان به معنی رشد کنترل‌نشده و غیرطبیعی سلول‌ها یا بافت‌های بدن است. به توده سلولی تشکیل شده در پایان این فرایند نئوپلاسم یا تومور گفته می‌شود. اما دلیل این تغییرات پاتولوژی چیست؟ این بیماری به دلیل جهش در ژن‌های کنترل چرخه سلولی ایجاد شده و ممکن است به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. این توده ممکن است خوش‌خیم (Benign Tumors) یا بدخیم (Malignant Tumors) باشد.

جواب یا گزارش آسیب‌شناسی(پاتولوژی) چیست؟

جواب یا گزارش پاتولوژی یک گزارش پزشکی در مورد یک بخش از بافت، خون یا عضو بدن است که از بدن شما خارج شده است. نمونه توسط یک پاتولوژیست تجزیه و تحلیل می‌شود و سپس گزارش آسیب‌شناسی را به پزشکی که گزارش را درخواست داده یا این روش را انجام داده است، می‌نویسد.

 جواب آزمایش آسیب‌شناسی(پاتولوژی) چه قدر طول میکشد؟

زمان جوابدهی گزارشات پاتولوژی یا آسیب‌شناسی سه الی چهار روزه و در صورت نیاز به بررسی بیشتر نمونه تا یک هفته زمان احتیاج است.

آزمایش پاتولوژی جنین سقط شده

یک آسیب شناس (پاتولوژیست)، بدن و برخی اعضای داخلی جنین سقط شده را در هنگام کالبد شکافی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این بررسی ممکن است مشخص کند آیا یک اختلال مادرزادی در تولد جنین مرده نقش داشته است یا خیر. همچنین آسیب شناس از نزدیک جفت و بند ناف جنین را بررسی کرده و به دنبال شواهدی از عفونت های ویروسی یا باکتریایی و یا سایر ناهنجاری های موجود در خون جنین می‌‍گردد. این گزارش آزمایش هر گونه یافته یا فقدان آن را مستند کرده و در اختیار پزشک قرار می‌دهد.