آزمایشNIPT چیست؟

آزمایش خون مادر از نظر دی ان آ آزاد جنینی (Cell Free Fetal DNA)

تست های غربالگری موجود دارای چندین اشکال عمده می باشند. اول اینکه این تست ها دارای میزان مثبت کاذب زیاد ( حدود  5 تا 10% کل جمعیت آزمایش شونده) هستند. همچنین ارزش پیش بینی کننده مثبت و منفی (PPV و NPV) نیز در این آزمایشات وضعیت مناسبی ندارد. به عبارت دیگر این گونه آزمایشات همانگونه که از نام آنها پیداست فقط غربال می کنند و به هیچ عنوان تست تشخیصی قطعی نیستند. این مورد سبب می شود تا تقریبا از هر 1000 نفری که این آزمایش را انجام می دهند حدود 50 الی 100 نفر به عنوان پر خطر شناسایی شوند در حالیکه در بین این تعداد فرد آزمایش شونده حدود 1 ویا حد اکثر 2 جنین مبتلا وجود دارد. لذا در نتیجه انجام این آزمایشات اضطراب و دلهره فروانی به ماردان باردار وارد می شود که در دراز مدت ممکن است باعث بروز صدمات روحی فراوانی برای این افراد شود{1و2}.  دومین نکته منفی در این تست این است که در صورت مثبت شدن آزمایش غربالگری خانم های باردار باید تحت آزمایش معروف به آمنیوسنتز یا نمونه گیری از مایع اطراف جنین قرار گیرند و به دنبال آن آزمایش ژنتیک انجام شود تا به صورت قطعی وضعیت جنین مشخص شود. آزمایش آمنیوسنتز در گروه مداخلات پزشکی تهاجمی یا پرخطر قرار می گیرد و در طی این روش مطابق با آمار های موجود حدود 5/0 تا 1% موارد منجر به سقط جنین می شود. این بدان معنی است که به ازای شناسایی کردن هر دو الی سه جنین مبتلا به سندروم داون یک جنین سالم سقط می شود. سومین نکته منفی نیز وجود منفی کاذب در این آزمایش است به نحوی که خانم هایی که نتیجه آزمایش آنها کم خطر برآورد می شود نیز ممکن است فرزندانی مبتلا به دنیا بیاورند{3}.
در راستای به حداقل رساندن میزان منفی و مثبت کاذب در تست های غربالگری گروه های متعددی در سرتاسر دنیا مشغول به راه اندازی آزمایشات جدیدی هستند که این نقص را کاهش دهد. از جمله این آزمایشات روش های مبتنی بر استفاده از DNA آزاد جنین در خون مادر موسوم به cffDNA یا Cell Free Fetal DNA از جمله موفق ترین این آزمایشات به شمار می روند. در گروهی از این آزمایشات که بر پایه تکنولوژی Next Generation Sequencing یا NGS انجام می شود بر اساس منابع موجود میزان تشخیص جنین های مبتلا تا بیش از 9/99% افزایش می یابد و میزان مثبت های کاذب نیز تا حد زیادی و نزدیک به کمتر از 1/0% کاهش یافته است{4 تا 7}.

تکولوژی های NGS نسل جدید تعیین توالی DNA با بازده بالا هستند که در این روش ها در طول مدت زمان کوتاهی می توان مقادیر بسیار زیادی از نمونه DNA را مورد بررسی قرار داده و در خصوص این نمونه نتیجه گیری کرد. در حال حاضر چهار پلتفرم عمده در دنیا برای انجام این روش به وجود آمده است که از بین آنها دو پلتفرم Ion Proton و Illumina HighSeq بر سایرین برتری دارند.
تست NIPT بر پایه NGS این قابلیت را دارد که علاوه بر سندروم داون بیماری های دیگری را نیز به تدریج به آن اضافه کرده و در طی مدت دو تا سه سال آن را به درجه ای از تکامل رساند که علاوه بر بیماری های کروموزومی شایع همانند تریزومی 21، 18، 13 و ناهنجاری کروموزم های جنسی برخی بیماری های تک ژنی شایع در جمعیت ایران همانند تالاسمی ، هموفیلی و PKU را نیز به این آزمایش گنجاند.

NIPT  در چه زمانی انجام می شود ؟

آزمایش NIPT زودتر از تمام آزمایشات دیگر در بارداری قابل انجام است. تست NIPT در هر زمانی بعد از هفته 10 بارداری انجام می شود. 
در مقابل ، سونوگرافی NT (nuchal translucency screening) بین هفته 11 و 12 انجام می شود. نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS ) بین هفته 10 تا 15 ، تست چهارگانه (quad screening) بین هفته 15 تا 22 و آمنیوسنتز بین هفته 15 تا 20 انجام خواهد  شد.
باید توجه داشت که انجام این تست، نیاز به آزمایش آلفا فتوپروتئین را برای بررسی اختلالات رشد لوله عصبی جنین در سه ماهه دوم از بین نبرده و خانم باردار باید حتماً در هفته های 15 تا 20 باردار مجدداً به آزمایشگاه مراجعه کند.
اصولاً انتخاب بین تست های غربالگری که در آن احتمال خطا بالاست و روش های تهاجمی (آمنیوسنتز یا CVS ) که احتمال سقط جنین را به همراه دارند برای زنان باردار کار دشواری است اما ظهور این روش های جدید، تصمیم گیری را آسان تر کرده است.
عمرDNA جنین که در خون مادر وجود دارد بسیار کوتاه بوده و بلافاصله بعد از تولد از خون مادر محو می گردد بنابراین بارداری های قبلی اثری در نتیجه تست ندارد.
یشنهادات
•    به کاربردن این تست در مورد بارداری های پر خطر مانند زنان باردار بالای 35 سال و کسانی که نتیجه پر خطر (مثبت) در روش های غربالگری رایج داشته اند.
•    کاربرد این تست برای کسانی که از نحوه نمونه گیری روش های تهاجمی وحشت دارند.
•    انجام تست برای زنانی که نمی توانند خطر سقط در روش های تهاجمی را بپذیرند.
•    انجام آمنیوسنتز در مورد کسانی که نتیجه مثبت در تست NIPT داشته اند 
•    انجام آزمایش آلفافتوپروتئین در سه ماهه دوم برای بررسی اختلالات رشد لوله عصبی جنین باید انجام شود.

                                به خاطر داشته باشید که اکثر نوزادان سالم به دنیا می آیند.

منابع
1. Shamshirsaz AA, Benn P, Egan JF. The role of second-trimester serum screening in the post-first-trimester screening era.Clin Lab Med. 2010;30(3):667–676.
2. Russo ML, Blakemore KJ. A historical and practical review of first trimester aneuploidy screening.Semin Fetal Neonatal Med. 2014;19(3): 183–187.
3. Norwitz ER, Levy B. Noninvasive prenatal testing: the future is now. Rev Obstet Gynecol. 2013;6(2):48–62.
4. Lo YM, Corbetta N, Chamberlain PF, et al. Presence of fetal DNA in maternal plasma and serum. Lancet. 1997;350(9076):485–487.
5. Wright CF, Burton H. The use of cell-free fetal nucleic acids in mater¬nal blood for non-invasive prenatal diagnosis.Hum Reprod Update. 2009;15(1):139–151.
6. Chiu RW, Lo YM. Non-invasive prenatal diagnosis by fetal nucleic acid analysis in maternal plasma: the coming of age. Semin Fetal Neonatal Med. 2011;16(2):88–93.

7. The American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Genetics [homepage on the Internet]. The Society for Maternal-Fetal Medicine Publications Committee.Committee Opinion Number 545; 2012.Noninvasive Prenatal Testing for Fetal Aneuploidy. Available from: http://www.acog.org/Resources-And-Publications/Committee-Opinions/Committee-on-Genetics/Noninvasive-Prenatal-Testing-for-Fetal-Aneuploidy. Accessed July 28, 2014.